Η αιφνιδιαστική και μεγάλης κλίμακας επίθεση της παλαιστινιακής Χαμάς κατά του Ισραήλ, στις 7 Οκτωβρίου 2023, προκάλεσε παγκόσμια αναταραχή. Οι αναλύσεις και τα σενάρια «δίνουν και παίρνουν» για το πώς θα εξελιχθεί αυτή η σύγκρουση, ποιοι και αν εμπλακούν στη συνέχεια και πώς αυτή επηρεάζει τα άλλα θερμά μέτωπα στον πλανήτη.
Από την πρώτη στιγμή διαμορφώθηκαν δύο βασικές γραμμές σκέψης και ερμηνείας των γεγονότων, με κάθε μία από αυτές να έχει και κάποιες δευτερεύουσες παραλλαγές:
Η πρώτη είναι η φιλοϊσραηλινή. Αναφέρεται σε επίθεση των αδίστακτων τρομοκρατών της Χαμάς κατά πολιτικών και στρατιωτικών στόχων. Επικεντρώνεται ιδιαίτερα στα εκατοντάδες θύματα μεταξύ των αμάχων κάθε ηλικίας (1.400 νεκροί στο Ισραήλ) και στη σύλληψη, περίπου 210, ομήρων. Δηλώνει ότι το Ισραήλ έχει το αναφαίρετο δικαίωμα να αμυνθεί και να εξαλείψει από τη Γάζα τους τρομοκράτες, οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως «ανθρώπινα κτήνη» και «νέοι ναζί».
Το σύνολο σχεδόν των χωρών του Δυτικού Μπλοκ εξέφρασαν την απόλυτη στήριξή τους στο δοκιμαζόμενο Ισραήλ, ενώ οι ΗΠΑ δήλωσαν ότι θα του προσφέρουν ό,τι εξοπλισμό χρειάζεται για την αποτελεσματική ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεών του. Πολιτικοί, αναλυτές, δημοσιογράφοι και ΜΜΕ στη Δύση υποστηρίζουν ότι η Χαμάς δεν εκπροσωπεί τα συμφέροντα του παλαιστινιακού λαού, αλλά, τα στενά προσωπικά συμφέροντα υψηλόβαθμων στελεχών της και άλλων κρατικών δρώντων, φωτογραφίζοντας κυρίως το Ιράν.
Η υποστήριξη στο Ισραήλ αποτελεί την politically correct στάση που εναρμονίζεται με το αφήγημα περί της «σωστής πλευράς της Ιστορίας». Οι περισσότεροι από τους υποστηρικτές αυτής της ερμηνείας των γεγονότων προέρχονται από τις τάξεις των οπαδών του κυρίαρχου συστήματος της παγκοσμιοποίησης.
Η δεύτερη είναι η φιλοπαλαιστινιακή. Αναφέρεται στην κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών από το 1948, οπότε ιδρύθηκε το κράτος του Ισραήλ και τα εκατομμύρια πρόσφυγες που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη γη τους. Επισημαίνει τη συνεχή κατάληψη εδαφών στη Δυτική Όχθη, την εκδίωξη των Παλαιστινίων και την εγκατάσταση ένοπλων εποίκων σ’ αυτά. Επικεντρώνεται στις συνεχείς δολοφονίες, στις συλλήψεις και τους εξευτελισμούς που υφίστανται οι Παλαιστίνιοι για δεκαετίες. Αποκαλεί το Ισραήλ κράτος απαρτχάιντ. Θεωρεί τη Γάζα ως το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης με πάνω από δύο εκατομμύρια εγκλωβισμένους. Η Χαμάς, όπως και οι άλλες ένοπλες οργανώσεις θεωρούνται όχι τρομοκρατικές, αλλά εθνικοαπελευθερωτικές και οι άνδρες τους αποκαλούνται μαχητές της ελευθερίας του παλαιστινιακού λαού.
Οι περισσότεροι από τους υποστηρικτές αυτής της ερμηνείας των γεγονότων προέρχονται από την παλαιά Αριστερά που ήταν συνδεδεμένη πολιτικά με την πρώην Σοβιετική Ένωση. Η τελευταία υποστήριζε τους Παλαιστινίους, όπως και όλα τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα της εποχής του Ψυχρού Πολέμου, στην αντιπαράθεσή της με τη δυτική αποικιοκρατία και τον ιμπεριαλισμό.
Βέβαια, στη σημερινή εποχή που η επιρροή της Αριστεράς έχει συρρικνωθεί διεθνώς, τα όποια εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα έχουν επιστρέψει στα φονταμένταλς (fundamentals), δηλαδή, στα πολιτιστικά – θρησκευτικά θεμέλια και τις ρίζες του κάθε λαού. Αυτά είναι τα μόνα που μπορούν να τον κινητοποιήσουν. Γι’ αυτό οι σημερινές οργανώσεις αποκαλούνται φονταμενταλιστικές. Η Χαμάς, η Ισλαμική Τζιχάντ, η Χεσμπολάχ κ.α. δεν έχουν καμιά ιδεολογική συγγένεια με την παλαιά Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) του Γιάσερ Αραφάτ, ούτε με τον Νασερισμό, ούτε με τους Μπααθιστές της Συρίας και του Ιράκ, που ηγεμόνευαν στον αραβικό κόσμο τις πρώτες δεκαετίες μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου δεν είναι παρά το τελευταίο επεισόδιο μιας σύγκρουσης που άρχισε το 1948. Δύο λαοί με διαφορετικό πολιτιστικό – θρησκευτικό υπόβαθρο διεκδικούν τα ίδια εδάφη, που για τον καθένα αποτελούν τη γενέθλια γη του. Πρόκειται για μια πολύ μικρή έκταση γης στην οποία είναι αδύνατον να υπάρξουν δύο βιώσιμα ανεξάρτητα κράτη. Το Ισραήλ, με τα σύνορα του 1967, έχει έκταση 20.770 τετραγωνικών χιλιομέτρων (km2) – μεγάλο τμήμα της οποίας καλύπτεται από την έρημο Νεγκέβ – δηλαδή είναι όσο περίπου η Πελοπόννησος (21.000 Km2). Η Δυτική Όχθη μαζί με τη Γάζα έχει έκταση 6.220 Km2. Για σύγκριση, σημειώνουμε ότι η Ελλάδα έχει έκταση 132.000 km2. Αυτά για όσους εξακολουθούν να προτείνουν, ως λύση του προβλήματος, τη συνύπαρξη δύο ανεξάρτητων κρατών.
Το Ισραήλ χρειάστηκε να κάνει τρεις πολέμους (1948, 1967 και 1973) με τις γειτονικές του χώρες και να αντιμετωπίσει πολλές εξεγέρσεις (ιντιφάντες) για να επιτύχει την αναγνώριση τής ύπαρξής του από ορισμένα αραβικά κράτη, αλλά όχι από τις παλαιστινιακές οργανώσεις, μερικές από τις οποίες επιδιώκουν την εξάλειψή του.
Οι στόχοι της Χαμάς
Με την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου η Χαμάς επιδίωξε: α) Να επαναφέρει στη διεθνή σκηνή το άλυτο παλαιστινιακό ζήτημα. β) Να αποδείξει ότι το Ισραήλ δεν είναι άτρωτο και η ίδια είναι ικανή να το πλήξει και να καταλάβει, έστω για λίγες ώρες κάποιο έδαφός του. γ) Να ενσπείρει μέσα στον εβραϊκό πληθυσμό τον τρόμο, την ανασφάλεια και τον πανικό. δ) Να ακυρώσει την προσπάθεια ομαλοποίησης των σχέσεων του Ισραήλ με ορισμένα αραβικά κράτη, όπως η Σαουδική Αραβία. ε) Να κινητοποιήσει όλον το μουσουλμανικό κόσμο εναντίον του Ισραήλ και των υποστηρικτών του.
Από τα μέχρι τώρα αποτελέσματα είναι φανερό ότι η Χαμάς πέτυχε να υλοποιήσει τους περισσότερους από αυτούς τους πολιτικούς στόχους. Το τίμημα βέβαια για τον παλαιστινιακό πληθυσμό της Γάζας είναι βαρύ. Χιλιάδες άνθρωποι (4.390) έχουν σκοτωθεί από τους ισραηλινούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς και θα σκοτωθούν ακόμη πολλοί περισσότεροι όταν αρχίσει η χερσαία επιχείρηση. Επίσης, μέχρι στιγμής, η Χαμάς παραμένει μόνη στην αντιπαράθεσή της με το Ισραήλ. Έχει βέβαια τη ρητορική συμπαράσταση πολλών αραβικών και μουσουλμανικών κρατών, αλλά, όχι την ενεργό υποστήριξή τους επί του πεδίου. Ακόμα και η Χεσμπολάχ στο Λίβανο παραμένει ουσιαστικά αμέτοχη. Η Χαμάς όμως έχει κερδίσει το θαυμασμό και την αποδοχή των μουσουλμανικών μαζών στις ισλαμικές χώρες αλλά και μεταξύ των μουσουλμάνων μεταναστών σε Ευρώπη και Αμερική. Το γεγονός αυτό επηρεάζει σημαντικά τη στάση των κυβερνήσεων στις μουσουλμανικές χώρες που δεν μπορούν να το αγνοήσουν, γιατί θα αποσταθεροποιηθούν οι ίδιες.
Η απάντηση του Ισραήλ
Η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου αιφνιδίασε απόλυτα το Ισραήλ. Αποδείχτηκε ότι οι περίφημες μυστικές υπηρεσίες του με τον υπερσύγχρονο εξοπλισμό τους «πιάστηκαν στον ύπνο». Οι χιλιάδες ρουκέτες που εξαπέλυσε η Χαμάς δημιούργησαν κορεσμό στην αντιαεροπορική άμυνά του με αποτέλεσμα αρκετές από αυτές να πλήξουν τα αστικά κέντρα του. Το γόητρο του Ισραήλ, ως ένα πανίσχυρο κράτος, υπέστη τεράστιο πλήγμα.
Η πρώτη απάντηση της ισραηλινής κυβέρνησης ήταν ο ολοκληρωτικός αποκλεισμός της Γάζας. Οι κάτοικοι της περιοχής έμειναν χωρίς νερό, τρόφιμα, ηλεκτρικό και φάρμακα. Αμέσως μετά άρχισαν αεροπορικοί βομβαρδισμοί μεγάλης κλίμακας και βομβαρδισμός πυροβολικού. Η Γάζα ισοπεδώνεται συστηματικά. Ακόμη και οι υποστηρικτές του Ισραήλ μιλούν για ανθρωπιστική καταστροφή μεγάλων διαστάσεων που πρέπει να αποφευχθεί πάση θυσία. Μουσουλμανικές χώρες, της Τουρκίας συμπεριλαμβανόμενης, μιλούν για γενοκτονία των Παλαιστινίων.
Δέκα πέντε ημέρες μετά την επίθεση της Χαμάς, όταν γραφόταν αυτό το κείμενο, το Ισραήλ δεν είχε αποφασίσει το είδος και το εύρος της χερσαίας επιχείρησης. Πρέπει να σταθμίσει: α) Τις απώλειες μεταξύ των δυνάμεών του σε μάχες εντός κατοικημένων περιοχών. β) Την τύχη των ομήρων. γ) Το φόβο μιας μεταστροφής της διεθνούς κοινής γνώμης από τους χιλιάδες νεκρούς μεταξύ των παλαιστίνιων αμάχων που αναπόφευκτα θα υπάρξουν. Εκ των πραγμάτων, όμως, το Ισραήλ είναι αναγκασμένο να προχωρήσει στη χερσαία επιχείρηση, διαφορετικά θα παραδεχόταν ότι οι πανίσχυρες ένοπλες δυνάμεις του δεν μπορούν να νικήσουν ούτε τη Χαμάς. Είναι θέμα υπαρξιακό για το Ισραήλ.
Για τους Ισραηλινούς η ιδανική λύση θα ήταν να εξαναγκάσουν τους Παλαιστινίους της Γάζας να διαφύγουν στην Αίγυπτο, προς το αραιοκατοικημένο Σινά – ήδη έχει απαιτηθεί η εκκένωση της βόρειας Γάζας – και αυτούς της Δυτικής Όχθης να καταφύγουν στην Ιορδανία. Θα πρόκειται για τελική λύση, μέσω εθνοκάθαρσης. Όμως, ούτε το Κάιρο ούτε το Αμμάν θέλουν να δεχτούν αυτούς τους ριζοσπαστικοποιημένους πληθυσμούς φοβούμενοι εσωτερική αποσταθεροποίηση. Παράλληλα φοβούνται ότι, μετά από ένα χρονικό διάστημα, η παλαιστινιακή αντίσταση θα ενεργεί από το δικό τους έδαφος, προκαλώντας ισραηλινά αντίποινα στις ίδιες.
Η ελληνική στάση
Απέναντι σ’ αυτόν τον φαύλο κύκλο θανάτου, αίματος, πόνου, δυστυχίας και ξεριζωμού η στάση της Ελλάδος και της Κυπριακής Δημοκρατίας πρέπει να έχει ως μοναδικό κριτήριο το εθνικό συμφέρον, μακριά από συναισθηματισμούς και ιδεολογικές αγκυλώσεις.
Ο Ελληνισμός, από τον Έβρο μέχρι την Κύπρο, αντιμετωπίζει την τεράστια απειλή της νεοοθωμανικής Τουρκίας που εμφανίζεται ως προστάτης των απανταχού μουσουλμάνων προκειμένου να καταστεί ηγεμονική δύναμη της ευρύτερης περιοχής. Η Τουρκία μαζί με το συμμαχικό της Κατάρ είναι από τους σημαντικούς, αλλά όχι μόνους, χρηματοδότες της Χαμάς, όπως ήταν παλαιότερα και του Ισλαμικού Κράτους (ISIS). Στην Ντόχα του Κατάρ είναι εγκατεστημένη η πολιτική ηγεσία της Χαμάς και στην Τουρκία λειτουργούν γραφεία της και διαβιούν ηγετικά στελέχη της. Η σημερινή ηγεσία της Τουρκίας, συνδέεται στενά με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, που γεννήθηκε στην Αίγυπτο το 1928 και από την οποία προήλθαν αργότερα η Χαμάς και άλλες ισλαμικές οργανώσεις. Τη βραχύβια κυβέρνηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο ανέτρεψε με στρατιωτικό πραξικόπημα το 2013 ο σημερινός πρόεδρος της χώρας Αλ Σίσι.
Ο Ελληνισμός δεν έχει κανένα συμφέρον, ταυτιζόμενος με την εχθρική Τουρκία, να στραφεί κατά του Ισραήλ. Αυτό δεν το κάνει ούτε η Αίγυπτος ούτε άλλα αραβικά κράτη. Για τον Ελληνισμό αποτελεί γεωπολιτική αναγκαιότητα η διατήρηση της συμμαχικής σχέσης του με το Ισραήλ που είναι το μόνο μη μουσουλμανικό κράτος στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Μια συμμαχική σχέση που δεν είναι μόνο πολιτική, αλλά, επεκτείνεται στη στρατιωτική συνεργασία, την αγορά σημαντικών οπλικών συστημάτων (που δεν μας προμηθεύουν άλλες δυτικές χώρες), την αμυντική βιομηχανία και την οικονομία. Αυτή η συμμαχική σχέση δε σημαίνει βεβαίως ταύτιση και συμπόρευση με όλες τις επιλογές του Ισραήλ.
Η Αθήνα και η Λευκωσία πρέπει να υπερασπίζονται πρωτίστως τα ελληνικά συμφέροντα. Αν δεν είμαστε δεδομένοι, όπως συμβαίνει σήμερα, τότε το Ισραήλ και όλοι οι άλλοι σύμμαχοι θα μας σέβονται ως σοβαρό και αξιόπιστο σύμμαχο που ξέρει τι θέλει. Αυτή είναι η ρεαλιστική και ορθολογιστική στάση στις διακρατικές σχέσεις. Αυτή τη στάση τηρούν όλα τα σοβαρά κράτη στον κόσμο.
«Τα έθνη δεν έχουν ούτε μόνιμους φίλους ούτε μόνιμους εχθρούς, παρά μόνο μόνιμα συμφέροντα». Λόρδος Πάλμερστον
Υ.Γ. Το θέμα έχει και πολλές άλλες διαστάσεις που δεν μπορούν να περιληφθούν σ’ ένα άρθρο, όσο εκτενές κι αν είναι. Για την τρομοκρατία ως διάσταση του ολοκληρωτικού πολέμου και για τη φύση του Ισραήλ ως θρησκευτικού κράτους θα επιχειρήσουμε να αναφερθούμε σε προσεχή άρθρα.
